Sanat tarihçiliği ülkemizde maalesef tasvirlerden ibaret. Yani sanat tarihçilerimiz yalnızca gördüklerini tarif ediyor. Sanki sanatçılar zamansız ve mekânız yaşayan varlıklarmış da biz onların ürünlerini inceliyormuşuz gibi bir tablo ortaya çıkıyor. Bir de sanatçının duygularını dışa vurması gibi bir durum var. Sanatçı da istediği kadar içindekilerini yansıttığını söylesin, o içindekiler de topluma aittir. Sanatçı ilhamını gaipten değil hayattan alır. Bu da dediğimiz yere çıkıyor: Kim bu sanatçı? Bizim aramızda yaşamıyor mu? Binaenaleyh tarihin her anında sanat eserleri, içinde bulunduğu dönemin şartları ile değerlendirilmelidir.

Suriye ile Türkiye arasında kalan Karkamış Antik Kenti’nde asırlar önce bir zanaatçı sınırlarını aşıp sanatçı olmaya adım attı. Geleneksel süslemelerin dışına çıkarak testinin üzerine bir “gülen yüz emojisi” bıraktı. Şimdi de biz o emojiyi bol bol kullanıyoruz. Sanatçı o gün acaba neyi düşünerek bu eseri hazırladı? Acaba iyi bir iş mi almıştı yoksa sevdiğinden cevap mı almıştı, yoksa baba olacağını mı öğrendi bilmiyoruz. Ama günlük yaşamımızın bir parçası olan gülen yüz emojisi Gaziantep’in Karkamış ilçesinde hem de bundan asırlar önce bir Hititli çömlekçi tarafından yapıldı. Yenisi ortaya çıkana kadar elimizdeki bilgi bundan ibarettir.

Sanatçının özgürce yaptığı eserler onu asırlar sonra bile yaşatabiliyor. Adını bilmiyoruz fakat onu anıyoruz. Peki bugünün sanatçıları özgür değil mi?

Sanatçıların eserlerini incelemek için ilk kez Karkamış’a gittiğimizde askeri bir konvoyda araç camlarını açmadan mayınlı arazinin ortasında heyecanla kazı alanına girmiştik. Hiçbir şekilde kazı alanında fotoğraf çekilmeyecekti! Kazı muhkem bir tepede yapılmaktaydı, aynı zamanda TSK’nin önemli bir noktasıydı. Filmleri aratmayacak bir sahne vardı fakat fotoğrafını çekmediğimiz yerin detayını da yazmamak lazım. Karşımızda Suriye Arap Cumhuriyeti’ne ait olmayan bayrakların dalgalandığını görebiliyorduk.

Karkamış bugün için küçük bir ilçe olsa da Anadolu Uygarlıkları açısından tarih boyunca önemli bir nokta olmuş. Hâlâ da öyle…

Karkamış kazıları, on yıllar önce başlamış, bugün Bologna Üniversitesi’nden gelen Niko başkanlığında yürütülüyor. Uzun zaman önce Osmanlı İmparatorluğu, Arap isyanları ile boğuşmadan önce burada kazılar yapılmaktaydı. Motosikleti ile kazı alanına gelen arkeoloğu siz filmlerden tanıyorsunuz: Arabistanlı Lawrence.

Ajan Lawrence elbette Gaziantep’te arkeolojik keşif için bulunmuyordu. Nihayetinde Arap coğrafyası cetvellerle parça parça yapıldı, her bir devlete koca koca heykeller dikildi. Dikilen heykellerse ülkenin sınırları kadar düz ve katıydı. Bir o kadar da zoraki duruyordu.

Şimdi bu coğrafyada hangi ajanlar arkeoloji çalışması yapıyor bilmiyoruz, adı üzerinde ajan! Bilseydik ajanlık yapamazdı. Ancak artık şunu görebiliyoruz, sınırları çizenler ile heykelleri yıktıranlar aynı devletler. Günahı ile sevabı ile güneyimizden bir BAAS geçti. Önce Saddam Hüseyin’in kaskatı heykelleri devrildi, şimdi de o kadar karizmatik durmasa da Hafız Esat’ın heykelleri devrildi. Yerine hangi heykeller dikileceğini bilmiyoruz. Suriye Ulusal Senfoni Orkestrası yine konserler verecek mi, neler bestelenecek bilmiyoruz. Ancak yabancıların tahakkümünde olan, yani ruhsuz olan her şey yıkılıyor.

Bizim anıtlarımız kanaatimce bu yüzden yıkılamaz. O -Atatürk heykelleri- bağımsızlığımızın, milli egemenliğimizin ve kişisel özgürlüklerimizin sembolü. O heykeller, var olduğu sürece bağımsız olacağız, bağımsız olduğumuz sürece de o heykeller olacak. Sınırları kanla çizilen bir ülkenin anıtlarına bahsettiğim ruhu kendi milleti veriyor. İşte o Atatürk heykellerini yıkmak artık imkânsız hale gelmiştir. O heykeller sayesinde Türk; operası, balesi, senfonisi, resmi, heykeli, tiyatrosu… Ezcümle sanatımızın her bir yanında ruhumuz gezmektedir.

Umarız, emperyalistlerin tahakkümünden kurtulan halklar da sonunda Hititli çömlekçinin naif eseri gibi içten bir gülümsemeyi hak edecektir.